Мептеп психологының құқықтары мен міндеттері

Мектеп психологінің қызметі

Мектептің педагогикалық ұжымы мен оқушылардың психикалық және әлеуметтік жағдайын сақтауға бағытталған жұмыстарды ұйымдастыру.

Лауазымдық міндеттері: 

·        оқушылардың психикалық және әлеуметтік жағдайын сақтауға бағытталған кәсіби қызметін жүзеге асырады;

·        болашақ кәсібіне бейінділігін анықтауға бағытталған жұмыстар жүргізеді;

·        оқушылардың жеке басы мен әлеуметтік мәселелеріне арналған педагогикалық ұжымын бағдарлау мақсатында психология-педагогикалық қорытынды шығарады; 

·        дарынды және үлгермейтін оқушылармен іс-шаралар ұйымдастырады;

·        педагогтердің , ата-аналардың, әлеуметтік педагогтің құзырын жоғарылату үшін, психологияны практикада қолдану мәселелері бойынша педагогтерге кеңес береді; 

·        әр түрлі бейінді мақсатта психологиялық диагностика жасайды, ауытқу дәрежесін анықтайды, психо-педагогикалық түзету жасайды.

Мектептегі психологиялық қызметтің   модельі

Мектептегі психологиялық қызметтің мақсаты: 

мектептің білім беру ортасында арнайы жағдайды қалыптастыра отырып, оқушылардың психологиялық даму үдерісін басқару. 

Психологиялық қызметтің міндеттері

§        1. Оқытудың түрлі кезеңдерінде оқушылардың психологиялық даму нәтижелерін бақылап отыру.

§        2. Оқушылардың дамуындағы мәселені шешуге психологиялық көмек көрсету үшін жағдай жасау.

§        3. Ішкі мектептік білім беру бағдарламасына және технологияларына, олардың сол мектептің оқушыларының индивидуалды және жастық ерекшеліктеріне сәйкес келуі негізінде психологиялық талдауды жүзеге асыру. 

§        4. Мектептің білім беру ортасында балалардың оқу, тәрбие және даму үдерістеріне кеңес беру және ақпараттық психологиялық қолдау көрсету.

Мектептегі психологиялық қызметтің жұмыс түрлері

Педагогтармен жұмыс

§        Тұлғаның психодиагностикасы.

§        Психологиялық ағарту жұмысы.

§      Оқушылардың білім алу мәселесіне бағдарланған жұмыстың түрлі формаларына қатысу (қажет болғанда және өз бастауымен).

§        Оқушылардың оқу, тәрбие және дамуына бағытталған, педагогтармен бірге психологиялық және педагогикалық бағдарламаларды жүзеге асыру.

§        Сынып сағатына, ата-аналар жиналысына психологиялық құралдар таңдауға көмектесу.

§        Жас мамандармен жұмыс: жаңа кәсіби жағдайға және жаңа ұжымға психологиялық бейімделуіне көмек көрсету. 

§        Оқушыларды психологиялық-педагогикалық диагностикалау.

§        Нақты баламен педагогикалық қарым-қатынас орнатуында қиындығы бар жеке педагогтармен психологиялық-әдістемелік жұмыс

Ата-аналармен жұмыс

§        Жанұялық тәрбие стилін анықтау.

§        Балаларды тәрбиелеу және психологиялық дамуы мәселелері бойынша ата-аналарға кеңес беру.

§        Психологиялық ағарту және профилактика (дәріс, әңгіме, әдебиеттер ұсыну).

§        Түзету және дамыту жұмыстарына қатыстыру.

§ Психологиялық диагностиканы жүргізу қорытындысы бойынша ақпараттандыру.

Психологиялық диагностика

Балалармен:

       - балаларды мектепке дейінгі жаста психологиялық зерттеу;

       - балалардың оқуға психологиялық дайындығын диагностикалау (1,5,9 сыныптар);

       - мектепке дезадаптация себебін (әлеуметтік, индивидуалды және т.б.) диагностикалау.

Ата-аналармен:

       - бала және ата-ана қатынасын диагностикалау;

       - сауалнама жүргізу.

Педагогикалық ұжыммен:

       - нақты сұраныс бойынша педагогикалық ұжыммен сауал жүргізу;

       - психологиялық сауалнама жүргізу.

Психологиялық кеңес беру

Балалармен:

       - 7-17 жас оқушыларының мектептік дезадаптация сұрақтары бойынша (оқу және мінез-құлық мәселелері);

       - мектепке дейінгі жаста балалардың психологиялық дамуы бойынша;

       - жоғарғы сынып оқушыларына кәсіби кеңес беру;

       - отбасылық кеңес беру.

Ата-аналармен:

       - баламен өзара қарым-қатынас сұрақтары және тәрбие (оқыту) сұрақтары бойынша; 

Педагогикалық ұжыммен:

       - мектептік және әлеуметтік дезадаптация сұрақтары бойынша;

       - тұлғалық және кәсіби мәселелер бойынша;

Түзету-дамыту жұмысы

Балалармен:

       - бала, мұғалім, ата-ана сұранысы бойынша жеке психологиялық сабақ жүргізу;

       - модельдеу жобалары бойынша дамытушы сабақтарды жүргізу;

       - 1-сынып оқушыларын оқуға бейімделудің психологиялық-педагогикалық бағдарламасын жүргізу;

       - 5-сыныптарда бейімделу-дамыту ортасын қалыптастыру бойынша психологиялық-педагогикалық бағдарламасын жүргізу;

       - жеткіншектердің өмірлік және кәсіби өзін-өзі анықтау үдерісін белсендендіру бойынша сабақтар жүргізу;

       - бала және ата-ана дамытушы сабақтары.

Психологиялық ағарту – психологиялық мәдениетті көтеру

Оқушылар 

       – психология сабақтары; 

       - сыныптан тыс іс-шаралар.

Ата-аналар 

       – жиналыс, семинар.

Педагогтармен 

       – семинар, конференция, дөңгелек үстел

Психопрофилактика жұмысы

§        Оқу мен демалысты ұйымдастырудың ғылыми негізделген талаптарын түсіндіру;

§        Кикілжің және стрестік жағдайларда, қиын жас кезеңіндегі тәртіп тәсілдерін үйрету;

§        Ішімдік пен нашаның бала психикасына әсері;

§        Гармонияда тұлғаны дамыту;

§        Дамудағы ауытқулардың алдын алу.

Әдістемелік-ұйымдастыру жұмыстары

n      Педагогтар және әлеуметтік жұмыскерлердің психологиялық біліктілігін көтеру мақсатында семинарлар (ақпараттық және оқытушылық) жүргізу.

n      Ата-аналардың балалармен психологиялық сауатты қарым-қатынас жасауын жоғарлату.

n      Әдістемелік материалдар даярлау.

n      Ғылыми зерттеулер жүргізу.

n      Ғылыми-практикалық семинарларға, конференцияларға қатысу.

n      Жиналыстарға және әдістемелік бірлестіктерге қатысу.

n      Кабинетті жабдықтау және т.б.

Педагогтармен психологиялық жұмыс

Педагогикалық ұжыммен:

- оқушыларға психологиялық-педагогикалық ілесу бағдарламасын жүргізу;

-         психологиялық-педагогикалық консиллиумді жүргізу;

-         Өзін-өзі реттеу мәселелері бойынша сабақ жүргізу.

Психолог жұмысының іс-қағаздары

1. Бір жылға және әрбір тоқсанға жұмыс жоспарын жасау.

2. Келесі бөлімдер бойынша журнал

-         дамытушы сабақ;

-         кеңес беру (жекелей-бала, ата-ана, педагог);

-         Мамандарға бағыт беру.

3. Дамытушы сабақтар және оқу курстарының бағдарламалары.

4. Психология бойынша оқу курстарының тақырыптық жоспары және журнал.

5. Өткізілген іс-шараға мониторнинг жасаудың қорытындысы бойынша анықтама.

6. Оқушы және сыныптың диагностикалық картасы.

7. Жыл қортындысы бойынша есеп және аналитикалық анықтама.

Ұлттық бірыңғай тестілеудің психологиялық жағдайларын шешу жолдары

             Бүгінгі таңда білім беру жүйесінің тың өзгерістеріне және оның әлеуметтік-қоғамдық жағдайына байланысты оқушыларға бірыңғай ұлттық тестілеу қолданылуда. Сондықтан да оқушыларды  бірыңғай ұлттық тестілеуге психологиялық  тұрғыда дайындау өзекті мәселе болып отыр. 

           Сондықтан да психологтар қауымы   бірыңғай ұлттық тестке дайындық кезеңінде оқушылардың мінез-құлық стратегиясы мен практикасын өңдеу, өзін-өзі реттеу, өзін-өзі бақылау дағдысын оқыту, өзіне сенімділігін арттыру мақсатында практикалық сабақтар өткізуді жоспарлады.

Мақсаты: Бірыңғай мемлекеттік емтиханға дайындық кезеңге    оқушылардың мінез-құлық стратегиясы мен тактикасын өңдеуін;   

өзін-өзі реттеуін; 

өзін-өзі бақылау дағдысын оқытуын;

сенімділігін арттыруын жүзеге асыру.

Міндеттері:

1.      Стреске қарсы тұруын арттыру

2.      Сенімді мінез-құлық дағдысын арттыру

3.      Эмоциялық ерік сферасын дамыту

4.      Эмпатия сезімін дамыту, өзіне көңіл бөлу және айналадағыларға    сенім  білдіру.

5.      Ішкі резервтерді тірек етіп, өзін-өзі бақылау дағдыларын дамыту.

6.      Іс-әрекетін талдағанда өз жауапкершілігін сезінуге көмектесу

7.      Конструктивті өзара әрекет дағдысына оқыту.

Көзіңіз шаршаса не істейсіз?

      Емтиханға дайындалу кезінде көзге ауырлық түседі. Егер көзің шаршаса, онда ағзаң шаршайды. Мұндайда емтихан тапсырмасын орындауға күшің жетпейді. Сондықтан да көзіңнің демалуына жағдай жасау қажет.

      Кез-келген екі жаттығуды орында:

-   кезегімен жоғары-төмен (25 сек), оңға-олға (15 сек) қара;

-   көз қарашығыңмен аты-жөніңді жаз;

-ұзақтығы бір затқа 20 секунд, сосын алдыңдағы қағазға 20   секунд көзіңді тік;

-   сағат тілі бойынша оған кері етіп, көз қарашығыңмен және квадрат, үшбұрышты сал.

Күн тәртібі

Бұл күнді үш бөлікке бөл:

-   емтиханға дайындық күніне 8 сағат

-   спортпен айналысуға, таза ауада серуендеуге, би алаңына баруға 8 сағ;

-   8 сағаттан кем ұйықтама және қажет болса, түсте демалып ал.

Тамақтану

               Тамақтану 3-4 реттен және витаминге толы болу керек. Тамақтанғанда грек жаңғағын, сүт өнімдерін, балықты, етті, көкністі, жеміс-жидекті, шоколадты қолдану керек. Тағы да бір кеңес: емтихан алдында тамақтанбау керек. 

Сабаққа арналған орын

               Жұмыс кеңістігін дұрыс ұйымдастыр. Үстел үстіне сары және күлгін түстен суреттер мен заттар қой, өйткені ол интеллектуалдық белсенділікті арттырады.

Үлкен материал қорын қалай есте сақтау керек

       Материалды сұрақтар бойынша қайтала. Алдымен еске түсір және міндетті түрде білетініңді барлығын қысқаша жаз, сосын даталар мен фактілердің дұрыстығын тексер. Кітапты оқу кезінде жауаптың тірек пунктері мен негізгі ойларды сыз. Кішкене қағаздарға әрбір сұраққа жауаптың қысқаша жоспарын құруды үйрен. Емтиханнан бір күн бұрын жауаптардың қысқаша жоспарын қарап шық. 

Ойды қалай дамытамыз?

1.      Ақылды болғың келсе парасаттылықпен сұрақ қоюға, мұқият тыңдауға, ештеңе айту қалмаса үндемеуге, салмақты жауап беруге үйрен.

2.      Білімді ойлаусыз игеру мүмкін емес, білімсіз ойлау да мүмкін емес. 

3.      Ойлауды дамыту – бұл өз ақылыңды байыту. Білім қайнары әртүрлі болуы мүмкін: мектеп, кітаптар, теледидар, адамдар. Олар заттар мен құбылыстар, адамдар туралы хабарлар береді. 

4.      Ойлау сұрақтардан басталады. Барлық ашылулар «Неге?» және «Қалай?» сұрақтар арқылы жасалынған. Сұрақ қоюға? Оған жауап табуға үйрен.

5.      Ойлау – дайын стандартты шешімдер керекті нәтижеге жетуге мүмкіндік бермегенде белсене түседі. Сондықтанда ойлауды дамыту үшін зат немесе құбылысты жан-жақты көре білу әдеттегіден жаңаны байқай білу іскерліктерін қалыптастыру.

6.      Затта немесе құбылыста түрлі белгілерді байқау, ойлау қасиетіне қажет заттар немесе құбылыстарды өзара салыстыру қабілетін игеру.

7.      Адам объектінің белгілерін неғұрлым көп байқаса, оның ойлауы соғұрлым жетілген. Бұл іскерлікті зеріктікке, аңғарымпаздыққа арналған ойындарда, логикалық есептер мен басқатырмаларды шешкенде жаттықтыруға болады.

8.      Ойлау мен сөлеу бөлінбейді. Ой дамуының міндетті түрдегі шарты – оқығанын еркін жеткізу, пікір-сайыстарға қатысу, жазба сөйлеуін белсенді қолдану, өзің аяғына дейін түсінбейтініңді басқаға айтып беру. 

Есте сақтаудың кейбір заңдылықтары

1.      Есте сақтаудың қиындығы оның көлеміне пропорционалды өседі. Үлкен үзіндіні оқыту қысқаға қарағанда тиімдірек.

2.      Біркелкі жұмыста есіңде сақтағаның көп болса, онда түсіну де жоғары.

3.      Бөліп оқыған, бірден оқығаннан жақсы. Бірден оқымай үзілістермен, аз-аздап оқыған жөн.

4.      Жай ғана бірнеше рет оқығаннан гөрі, есіңде қалғанын қайталауға көп уақыт бөлген тиімдірек.

5.      Егер көп және аз екі материалмен жұмыс істесең, көбінен бастағаның жөн.

6.      Түсінде адам есте сақтамайды және де оны ұмытпайды.

Жұмыс қабілетін қолдану шарты

1.      Ақыл-ой мен дене еңбегін кезектестіру

2.      Гимнастикалық жаттығуларды, яғни денені айналдыру, баспен тұру жаттығуларын жасаған дұрыс, өйткені ми жасушаларына қан жақсы жүреді

3.       Көзді сақтау үшін, әрбір 20-30 минутта үзіліс жасау (кітаптан көзіңді

СТРЕСС

Қазіргі заманда жиі қолданатын, сәнді сөз. 

СТРЕСС – бұл адам ағзасының физикалық және психикалық тұрғыдан күштену қалпы. 

Біз оны әруақытта сезінеміз – сыныпта өзімізді тұрып таныстырарда, асқазанның ішінде қуыс бардай сезім болады, емтихан уақытында шексіз ашулану, ұйқысыздық. Болмашы стрестің өзі шарасыздыққа алып келеді. Стресс адам тіршілігінің ажырамас бөлігі. Дей тұрғанмен стрестің өте қауіпті жағдайларын ажырата білу керек.

Стресті қалай жеңуге болады?

       Мақсаты: Теориялық аспектілерге тоқталу және стрестен арылудың жаттығуларын ұсыну.

       Әдебиеттерде стресс туындауының себептерін көптеп жазады. Бұл күнәні сезіну,құндылықтарды жоғалту, оқуды жеккеөру және т.б.

Көбісі стресс факторы болып табылатын мектепті ұнатпайды. Не істеу керек? Одан құтылудың тәсілі өмір стиліңізді және өзіңізді өзгертіңіз!

       Уолтер Расселдің сөзін келтіргім келіп отыр: «Егер жек көрген нәрсеңмен айналыссаң, жек көруден ағзаны жоятын токсиндер бөліне бастайды, соның нәтижесінде қажып, шаршап және жалығасыз не ауырасыз. Сіз не істесеңіз де сүйсініп жасаңыз. Болмаса сүйсініп жасайтынды ғана істеңіз». Осылайша шығыстың ерте даналығы айтқан. Барлығын сізге белгілі тәсілмен сүйсініп жасаңыз. Сабаққа, оқуға деген махаббат дене мен рухани күш беріп, қажу мен жалығудан құтқарады. Өзіңіздің дене және психикалық саулығыңызға назар аударыңыз. Стрестің физиологиялық белгілері: ұйықтай алмау, бас ауру, жүрек дүрсілдеу, арқаның, асқазанның, жүректің ауруы, асқазанның қорытпауы, спазмалар. Стестің психологиялық белгілері ұмытшақтық, есте сақтау қиындықтары, қобалжу, шектен тыс уайымшылдық, себепсіз қорқыныштар, ашуланшақтық болып табылады. Бұл өзіне деген сенімділігін жоғалтып, түрлі ауруларды, психикалық шаршауларды туындатады және дәріге бағынышты етеді.

Стресті болдырмау үшін не істеу қажет?

Біріншіден: стресс кезінде ағзадағы витаминдер қоры. әсіресе В тобы тез таусылады. Көптеген дәрігерлер күнде витамин ішуге кеңес береді, дегенмен де артық ішіп қоймаңыз. Барлығы орнымен болғаны жөн.

Екіншіден: дене жаттығулары өте пайдалы. Спорт залына барыңыз, жаттығу жасаңыз, билеңіз, ән айтыңыз, қалада серуендеңіз, бассейнге, моншаға барыңыз.

Үшіншіден: психикалық және дене релаксациясы қажет. Келесі тәсілдерді көріңіз: босаңсытатын музыкатаңдаңыз, түнгі аспанға бұлтқа қараңыз және армандаңыз.

Төртіншіден: үйлесімді өмір үшін жанұяның, достардың қолдауы қажет. Психологиялық тренингтерге барыңыз, жанұя салтанаттарынан қалмаңыз, жаңа қызықты адамдармен танысыңыз. Ата-аналарыңызға, ата-әжелеріңізге, баурларыңызға көңіл бөліңіздер, өйткені олар сіздің махаббатыңызды, қамқорлығыңызды, мейіріміңізді өте қажет етеді емес пе?

Психологиялық көмек